Edebî bir terim olarak şerhin tanımı yapılıp şerh yöntemleri hakkında bilgi verildikten sonra Türk tasavvuf edebiyatındaki şerh geleneği, şarihler ve şerh metodlarından bahsedilecektir. Mesnevî-i Manevî, Füsusu’l-Hikem, Gülşen-i Raz, Bostan ve Gülistan gibi eserlere yazılan şerhler ile Yunus Emre, Hacı Bayram-ı Veli, Eşrefoğlu Rumi, Niyazi-i Mısri gibi şairlerin eserlerine yazılan ya da kendi yazdıkları bazı şerhler okunacaktır. Şerh geleneğinin ayet ve hadis tefsir ve tercüme geleneğiyle münasebeti, bu alanda vücuda getirilen eserlerden hareketle açıklanacaktır.

Modern edebiyat teorilerine ait özelliklerden yola çıkılarak; bu teorilerle klasik Türk edebiyatı eserleri arasında ilişki kurulacak ve eserlerin incelemesi yapılacaktır. Tarihsel yaklaşım, psikolojik yaklaşım, metinbilimsel yaklaşım, dilbilimsel yaklaşım, ontolojik analiz metodu hakkında örnek çalışma ve metinlerden hareketle bilgi verilip, uygulama yapılacaktır. Bu amaçla, modern teorilerle geleneğin ilişkisini araştıran kitap ve yazılar gözden geçirilecektir. Klasik Türk edebiyatı sahasında yapılan araştırmalarda farklı disiplinlerin yöntemlerinden yararlanmak, araştırmacı adaylarını bu tür çalışmalardan haberdar etmek ve çalışmalarında yararlanmalarını sağlamak bu dersin amaçları arasındadır.

Klasik Türk edebiyatında 17. yüzyılda görülmeye başlanan üsluptaki değişme ve çeşitlenmeler ele alınacak ve “hikemî” ya da diğer ifadeyle “hakîmâne şiir” kavramı üzerinde durulacaktır. Hikemî tarzın kuramsal çerçevesi, tarihsel gelişimi ve özellikleri ortaya konulacak ve bu tarzın başta Nâbî olmak üzere Türk edebiyatındaki önemli temsilcilerinin eserleri üslup bakımından incelenecektir. Hikemî tarzın şekil ve muhteva bakımından edebî metinler üzerindeki tesirleri irdelenerek özellikle klasik üsluptan ayrılan noktaları örneklerle tespit edilecektir.

Tasvir kavramı ve biçimleri anlatılacak, sonra metinlerden hareketle örnek tasvir uygulamaları gösterilecektir. Klasik Türk edebiyatındaki divan, mesnevi, tezkire, şiir, nazire ve inşa mecmuası gibi manzum ve mensur metinler incelenerek tasvir örnekleri tespit edilecektir. Öğrencilerin manzum ve mensur eserlerde, edebî tasvirleri tespit etmesi ve bu tasvirlerin eserin sanat değerine katkısının belirleyebilmelerini sağlamak bu dersin temel amaçları arasında yer almaktadır. Ayrıca tahkiyevi anlatım tarzından hareketle mekân tasvirleri üzerinde durularak bunlara çeşitli metinler üzerinden örneklerle tespitlerde bulunulacaktır.

Klasik Türk edebiyatının sosyal arka planını oluşturan eserlerin ve yazarlarının tanınması sağlanacak. Anadolu Beylikler döneminden başlayarak on dokuzuncu yüzyıla kadar edebî eserlere yansıyan; toplumun günlük yaşamı, âdet, gelenek ve görenekleri, inanışları ve siyasî olaylar incelenecek. Klasik Türk edebiyatının kaynaklarından kabul edilen din, tasavvuf, mitoloji, milli malzeme, atasözleri ve deyimler ile çeşitli ilim dallarına ait unsurlar, metinlerden tespit edilerek yorumlanacaktır. Bütün bunlara ilaveten sosyal hayat unsurları üzerinden teşekkkül eden nazım türleri ve bu türlerde ağırlıklı olarak ele alınan konular metinler üzerinden açıklanacaktır.

Klasik Arap edebiyatının ana kaynakları açıklanır. Klasik Arap edebiyatının yüzyıllara göre öne çıkan özellikleri, şairleri ve eserleri hakkında bilgi verilir. İslamiyetten önceki ve sonraki Arap edebiyatı üzerine değerlendirmeler yapılır. İmrü’l-Kays, el-Haris, Nabiğa ve el-A’şa gibi Muallakatü’s-Seb’a şairleri ile Hz. Peygamber dönemi şairlerden Hassan b. Sabit, Ka’b b. Züheyr, Ka’b b. Malik ve Abdullah b. Revaha gibi şairler ve eserleri incelenir. Arap diline rağbet eden Türk şairleri ve bunların tanzim ettiği manzumeler ve bunların edebiyatımızdaki akisleri metinler üzerinden değerlendirmeye tabi tutulacaktır.

Eski Türk edebiyatında sıklıkla kullanılan âşıkâne şiir, rindâne şiir, şûhâne şiir, hikemî şiir, tasavvufî şiir gibi kavramlar kuramsal çerçeve, tarif ve tasnif, tarihsel gelişim ve temsilcileri açısından ele alınarak, örnek metinler okunur. 

Edebiyatımızda tahkiye geleneği ve bu geleneğin ilk temsilcileri hakkında bilgi verilir. Modern hikâyeye geçiş süreci aşamalarıyla ortaya konur. Modern hikâyeyi hazırlayan tahkiye türleri tanımlanarak, Türk hikâyeciliğine yön veren önemli şahsiyetlere ait eserler incelenir. 

Edebiyatımızda tahkiye geleneği ve bu geleneğin ilk temsilcileri hakkında bilgi verilir. Modern hikâyeye geçiş süreci aşamalarıyla ortaya konur. Modern hikâyeyi hazırlayan tahkiye türleri tanımlanarak, Türk hikâyeciliğine yön veren önemli şahsiyetlere ait eserler incelenir. 

Gelenek kavramının içeriği ve edebiyatta gelenek unsurunun önemine değinilir. Geleneksel edebiyatın dayandığı değerler ve estetik yapı, edebiyatta eski-yeni çatışması bağlamında sorgulanır. 19. yy.dan itibaren Türk edebiyatında meydana gelen dönüşüm ve yenilik hareketleri, gelenek-modernite çatışması, geleneğin modern edebiyata etkileri ve geleneğin günümüze uzanan çizgisi üzerinde durulur. 

Edebiyat ve postmodernizmin ilişkisi üzerine teorik sorgulamalar yapıldıktan sonra, postmodern metnin özellikleri, tematik kurgusu, bakış açısı gibi tahlil unsurları, postmodern romanlardan örneklendirilerek anlatılır.             

20.yy Türk romanındaki yeni açılımlar ve yeni söylemler üzerinde durularak bu dönemde karşımıza çıkan roman türleri (tarihî roman, feminist söylem, İslamî ve gelenekçi söylem, toplumcu gerçekçi bakış, köy ve kasaba romanı, toplumcu-marksist söylem vb.) örnek metin çözümlemeleriyle birlikte verilir.

1940 sonrası Türk şiirini etkileyen edebî yönelimler ve şiir toplulukları, poetikalar ve edebî tartışmalar üzerinde durulur. Dönemin özelliklerini yansıtan örnek şiir incelemeleri yapılarak şiirimizin önceki dönemlerden farklılaşan yönleri dönemlerarası karşılaştırmalardan hareketle incelenir. 

Terim olarak “çocuk edebiyatı”nın ortaya çıkışı, amacı ve Dünya edebiyatlarında bu terimin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan edebî, sosyal, kültürel kaynaklar üzerinde durulur. Çocuk edebiyatının klasik dönemdeki örneklerinden başlayarak, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde bu alana yönelik yapılan çeviri faaliyetleri, Cumhuriyet döneminde yazılan hikâye, roman, tiyatro, deneme türündeki modern metinler üzerinde durulur. 

Klasik Türk Edebiyatında mesnevi türünün gelişimi, diğer türlerle ilişkisi. Mesnevinin kuramsal özellikleri. Mesnevinin tarihî gelişimi. Mesneviyle ilgili yapılan çalışmalar. Dönemini temsil edici isimlerden mesnevilerin okunması ve incelenmesi. 

Tür kavramının tanımı yapılacak, kapsamı ve çerçevesi belirtilecek. Klasik Türk edebiyatında ortaya çıkan türlere genel bir bakışın ardından Allah ile ilgili türler (esmâ-i hüsnâ, tevhid ve münâcât), Hz. Peygamber ile ilgili türler (hilye, kırk hadis ve gül-i sad-berg, mevlid, mirâciye, na’t ve siyer), dinî günler ve bayramları anlatan türler (ıydiye, ramazaniye ve regâ’ibiye), ahlakî yönü ön planda olan türler (nasihatnâme/pendnâme), asıl konuları din dışı olan türler yani bir yeri ya da yerleşim yerlerini anlatan türler (beldenâme/bilâdiye, dâriye, hammâmiye/hamâmnâme, sâhilnâme, sefâretnâme, seyâhatnâme ve şehrengiz) üzerinde durulacaktır. Bu edebî türlerin Türk edebiyat tarihinde hangi dönemlerde daha çok rağbet gördüğü şairler üzerinden izah edilecektir.

Klasik Türk edebiyatında sıklıkla kullanılan âşıkâne şiir, rindâne şiir, şûhâne şiir, hikemî şiir, tasavvufî şiir gibi kavramlar kuramsal çerçeve, tarif ve tasnif, tarihsel gelişim ve temsilcileri açısından ele alınarak, örnek metinler üzerinden tahlil edilmesi. 

Eski Türk edebiyatındaki nazım şekillerinin ayrıntılı özellikleri ve metinler üzerinden incelenmesi. Muhtevaya yönelik kuramsal çerçeve, tarif ve tasnif, tarihsel gelişim ve örnek metin incelemeleri. 

Divan şiirinde Hikemî tarzın tarihî gelişimi öğretilir; bu tarzı benimseyen sanatçılar ve eserlerinin incelenmesi. Fars ve Türk Edebiyatında Sebk-i Hindî’nin gelişim süreci, bu üslubun Fars ve Türk edebiyatındaki temsilcileri ve eserlerinin incelenmesi. 

Anadolu Beylikler döneminden başlayarak on dokuzuncu yüzyıla kadar klasik Türk edebiyatı edebî eserlerine yansıyan toplumun günlük yaşamı, âdet, gelenek ve görenekleri, siyasî olaylar ve inanışların incelenmesi.

KölTigin Bilge Kagan ve Tunyukuk yazıtlarının transliterasyonu, transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine aktarımı, kelime tahlillerinin yapılması ve söz varlığının incelenmesi.

Çağdaş Türk dünyasının tanınmış şair ve yazarlarının hayatları ve eserleri; şiirler, romanlar ve hikâyeler üzerinde incelemeler. Çağdaş Türk dünyasından seçilmiş örnek eserler üzerinde çalışarak edebiyatla ilgili edinilmiş bilgi birikimini teoriden uygulamaya dönüştürme. İncelenen eserlerin Türk dili, kültürü ve edebiyatı içinde aldığı yeri belirleyip tahlil etme ve yorumlama 

Tarihî Türk lehçelerinden bir veya birkaçını (Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm, Çağatay, Kıpçak, Eski Anadolu Türkçesi) fonetik, morfolojik, sentaktik ve leksik özellikleriyle kavratmak, o lehçeyi/lehçeleri diğer tarihî ve yaşayan Türk lehçeleriyle karşılaştırıp sentez ve analiz yapabilme becerisi kazandırmak. Orhun Türkçesi ve özellikleri, Eski Uygur Türkçesi metinleri üzerinde incelemeler, Karahanlı Türkçesi metinleri üzerinde incelemeler. 

Köken bilimi kavramı, köken bilimi araştırmalarının tarihi, köken bilimi yapılırken bağlı kalınması gereken ilkeler, köken bilimi sözlüğü ve Türkçenin köken bilimi sözlükleri, köken bilimi sözlüklerinin incelenmesi, uygulamalı köken bilgisi çalışmalarının yapılması. 

Türkçenin ses yapısının ve Türkçedeki ses olaylarının incelenmesi; Türkçenin söyleyiş ve yazım kurallarının değerlendirilmesi. Dilin ve dilbilgisinin tanımı; Ses nedir? Ses Bilimi nedir ve neyi inceler? Türkçenin dünya dilleri arasındaki yeri, Türkçedeki ünlülerin tanımı, ünlü uyumları. Türkçedeki ünsüzlerin tanımı, ünsüz olayları. Türkçede vurgu, sözcük vurgusuyla ilgili uygulamalar. Türkçedeki ses olayları. Türkçedeki morfofonemik değişmeler. Türkçe sözcüklerin yazım özellikleri ve yazım kılavuzlarının incelenmesi. Türkçedeki yabancı sözcüklerin söyleyiş ve yazımıyla ilgili sorunlar. 

Tarihî Türk yazı dilleri ve günümüz Türk dillerinin oluşum aşamaları (İlk Türkçe; Ana Bulgarca ve Ana Türkçe; Eski Türkçe ve Eski Bulgarca; Orta Türkçe ve Orta Bulgarca; Yeni Türkçe ve Çuvaşça). Belli başlı Türk dilleri sınıflandırmaları; Türk dilli halkların coğrafi dağılımı. Tarihî Türk alfabelerinde /a/, /ä/ (açık ä), /e/ (kapalı e); /ı/, /i/; /o/, /u/ ve /ö/, /ü/ fonemlerinin gösterimi. Birincil uzun ünlü nedir; Tarihî Türk yazı dillerinde birincil uzunluklar. Tarihî Türk yazı dillerinde ünlülerle ilgili ses olayları (benzeşme, yuvarlaklaşma, yer değiştirme, ses düşmesi vb.). Günümüz Türk dillerinde birincil uzun ünlüler. Günümüz Türk dillerinde diftonglar; günümüz Türk dillerinde kısa ünlüler. Günümüz Türk dillerinde ünlü fonemlerin artzamanlı ve eşzamanlı gelişimi. Örnek metinler üzerinde uygulama çalışmaları. 

Türk Dünyası ve bağımsız Türk Cumhuriyetleri hakkında öğrenciler bilgilendirilecek, Türk dilinin yayıldığı coğrafya ve Türk lehçelerinin sınıflandırılması işlenecek, Türk lehçelerinin sınıflandırılması üzerinde durulduktan sonra Türk lehçelerini birbirinden ayıran temel fonetik ve morfolojik unsurlar üzerine durulacaktır. Kuzeybatı, Güneydoğu, Kuzey ve Güneybatı Türk lehçeleri arasından seçilen metinler üzerinden lehçeler arası aktarma çalışmaları yapılacaktır. 

Türk dilinin temel kaynakları, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık, Tarihî Türk lehçeleri, Türk dilinin geçirdiği aşamalar, Türklerin kullandıkları alfabeler, eski alfabelerle yazılmış metinler, dönemler arasındaki dil farklılıkları. 

Bu derste dilin doğuşu ve ölümü, dillerin tipolojisi, dil evrensellikleri, dil incelemelerinin doğuşu gibi konular Türkçe bağlamında işlendikten sonra, 20. yüzyıl dilbilimi genel hatlarıyla değerlendirilecektir. Ferdinand de Saussure, Edward Sapir, Leonard Bloomfield, Nikolay Trubetskoy, Gustave Guillaume, Lucien Tesniere, Roman Jakobson, Andre Martinet, Zellig Harris, Noam Chomsky’in dil incelemelerine getirdiği yenilikler Yapısal Dilbilim ekseninde karşılaştırmalı olarak incelenecektir. 

Özbek Türkçesinin ses ve şekil bilgisi, Eski Türkçe ve Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı olarak incelenecek, Özbekçe metinler üzerinde okuma ve Türkiye Türkçesine aktarma çalışmaları yapılacaktır.

Kazak Türklerinin Türk dünyası içindeki yeri, “Kazak” adı anlamı. Kazak Türkleri, kökenleri, tarihleri, kültürleri. Kazak Türkçesinin tarihî gelişimi, Kazak Türkçesinin genel özellikleri, Kazak Türkçesinin ses bilgisel özellikleri, Kazak Türkçesindeki ekler ve işlevleri, Kazak Türkçesinin söz dizimine dair hususlar, Kazak Türkçesinin sahip olduğu söz varlığı. 

Türkmen Türkçesinin tarihî gelişimi, Türkmen Türkçesinin Türk dili tarihi içindeki yeri, Türkmen Türkçesinin yazımında kullanılan alfabeler, Tatar Kiril ve Lâtin alfabelerinin öğretilmesi, Türkmen Türkçesinin ses özellikleri, Türkmen Türkçesinin şekil özellikleri, Türkmen Türkçesinin cümle bilgisi, Türkmen Türkçesinin anlam bilgisi. 

Çuvaşlar ve Çuvaşça hakkında bilgi verilmesi. Çuvaşcanın Türk dilleri ‎arasındaki yerinin açıklanması ve Çuvaşçanın ses ve yapı bilgisi ‎özelliklerinin öğretilmesi. Çuvaş Türkçesi tarihi, Çuvaş alfabesi ve sesler, Çuvaş Türkçesinde ünlüler, Çuvaş Türkçesinde ünsüzler, Çuvaş Türkçesinde isim yapım ekleri, Çuvaş Türkçesinde fiil yapım ekleri, Çuvaş Türkçesinde zarf fiiller ve sıfat fiiller, Çuvaş Türkçesinde sıfatlar ve zarflar, Çuvaş Türkçesinde fiil çekimleri ve fiiller, Çuvaş Türkçesi kelime bilgisi. 

Uygur adı ve tarihi hakkında kısa bir genelleme yapılacak. Uygur Türkçesi gramerinin ses ve yapı özellikleri üzerinde durulacaktır. Kalyanamkara ve Papamkara olarak bilinen Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalı okunup anlamlandırılacak. Metin üzerinde ses ve yapı bilgisi incelemeleri yapılacaktır.

Köktürk dönemi hakkında tarihî bilgiler. Eski Türkçenin teşekkülü, gelişimi ve Tarihî Türk Lehçeleri arasındaki yeri. Orhun Türkçesi terimi. Orhun Türkçesini temsil eden eserler ve bu eserler üzerinde yapılan çalışmalar. Runik harfli Türk alfabesi, Runik alfabesinin kökeni, yazım özellikleri, Runik harfli yazıtların tanıtımı. Orhun Türkçesinin ses özellikleri. Orhun Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin karşılaştırmalı ses bilgisi. Orhun Türkçesinin şekil bilgisi özellikleri; yapım ekleri, isim çekimi, fiil çekimi, edatlar. Orhun Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin karşılaştırmalı şekil bilgisi. 

Türk dilinin tarihî devirleri, yazılı belgeye sahip olmadığımız devreler. Hunlar, Avarlar, Peçenekler; Batı Türkçesi, Eski Bulgarca, Tuna ve Volga Bulgarları; Doğu Türkçesi şiveleri ve kollara ayrılması. Orhun Yazıtları’nın bulunuşu ve ilk çalışmalar. Orhun grameri. Orhun metinlerinin tahlili. Uygurlar ve Uygurcanın genel özellikleri. Uygurların kullandığı alfabeler, değişik dinî çevrelerden kalan Uygurca yazmalar ve bu yazmalar üzerinde yapılan çalışmalar. Uygur grameri. Budist Uygurlardan kalma Prens Kalyanamkara ve Papamkara hikâyesinin tahlili. Yenisey Yazıtları. Diğer Eski Türkçe Dönemi Yazıtları.

Türkçenin dil akrabalığı ilişkisinde bulunduğu Moğolca, Mançu-Tunguzca gibi dillerle gramer karşılaştırılması yapılacak ve bu konudaki literatür eleştirmeci bir gözle ele alınacaktır. Altay dillerinin diğer dil grupları arasındaki yeri. Altayistik ve Altay dilleri üzerine yapılan çalışmalar. Altay dilleri teorisi, kurucuları, gelişimi. Altay dillerinin ortak ses ve şekil bilgisi ile sözdizimi özellikleri. Türkçenin devreleri, ses ve şekil özellikleri. Moğol dili, lehçeleri, Moğolcanın devreleri (Eski, orta, yeni).  Mançu-Tunguzcanın tarihi ve lehçeleri, Korece, Japonca. Altay dilinin kuruluşu bu kuruluşa esas olan ses denklikleri *#p ünsüzü ile ilgili olarak yapılan tartışmalar ve çalışmalar. Ana Altayca kelime başında ihya edilen *#p ünsüzünün Altay dillerindeki görünümleri. Altay grubuna giren dillerdeki kelimeler yardımıyla *#p ünsüzü ile başlayan Ana Altayca kelimelerin ihyası. 

Orta Türkistan’da Türk devletleri ve Timurlular, Çağatay Türkçesinin Türk dili tarihi içerisindeki yeri ve önemi, başlangıç dönemi Çağatay Türkçesi ve önemli şahsiyetleri, Türk kültür ve medeniyet tarihi içerisinde Ali Şir Nevayi gibi konular ekseninde Çağatay Türkçesinin ortaya çıkış şartları ve dönemleri, önemli şahsiyetleri incelenecek; bu döneme ait önemli eserler üzerinden dil incelemesi yapılacaktır.

Harezm Türkçesi ve eserleri hakkında teferruatlı bilgi edinmek, gramerini kavramak ve Harezm Türkçesi eserlerini anlayarak okuyabilmek. Dersin tanıtımı, Harezm Türkçesinin teşekkülü, Harezm Türkçesi eserleri, Harezm Türkçesi ses bilgisi, Harezm Türkçesi şekil bilgisi, Nehcü’l-Ferâdîs metin incelemeleri, Kısasü’l-Enbiyâ metin incelemeleri.

Bu dersin amacı, öğrenciye alana dair temel teorik ve pratik yöntem bilgilerini sağlamak; sözlü, yazılı ve maddi kültüre dair verileri değerlendirmede izleyeceği metotları öğretmektir. Derste, halkbiliminin kapsamına giren halk edebiyatının genel özellikleri, temel araştırma alanları, mahiyeti, temel ilkeleri ve kapsadığı konular, araştırma yöntem, kuram ve yaklaşımları, bunların temel kavram ve terimleri kavratılacaktır. Bu doğrultuda Türk halk edebiyatının araştırma konularını oluşturan sözlü, yazılı ve maddi kültüre ait verileri değerlendirmede yararlanılacak temel yaklaşımlar, teorik ve pratik yöntemler üzerinde durulacak, halkbilimi kuram ve yöntemlerinin XVII. yüzyıldan günümüze kadar gelişim süreçleri, anahtar kavramları, kurucuları, temel paradigmaları, eleştirilen yönleri anlatılacaktır. Bu program, halkbiliminin kapsamını, konusunu, yöntem ve temel ilkelerini; temel kavramlarını; tarihsel gelişimini ve kuramlarını, mahiyeti ve temel araştırma alanlarını öğretmeyi hedeflemektedir.

Bu derste, halkbiliminin başlıca derleme ve inceleme yöntemleri öğretilecektir. Alan araştırmalarında kullanılan metot ve teknikler anlatılarak gözlem metodu, mülâkat metodu, derlemenin vasıfları ve uygulamalı derleme örnekleri kavratılacaktır. Halkbiliminin inceleme alanına giren sözlü, yazılı, görsel, işitsel ve maddi kültür ürünlerinin, yaşadığı sahalardan hangi yöntem ve tekniklerle derleneceğinin teorik ve uygulamalı olarak öğretileceği bu derste, “kaynak kişi”, “saha/alan”, “derleme”, “derlemenin aşamaları”, “objektiflik”, “derleme etiği”, “derlemeci” gibi terimlerden hareketle, iyi bir derlemecinin sahip olması gereken özellikler, derlemenin planlanması işlenecektir. “Ne derleyeceğim?”, “nasıl derleyeceğim?”, “nerede derleyeceğim?”, “ne zaman derleyeceğim?” gibi sorulardan hareketle, yapılacak sistematik derlemelerde zaman kullanımı, derleme öncesi hazırlık, derleme sırası ve derleme sonrasında izlenmesi gereken yollar belirlenerek derlemede yöntem sorunları, derlemede kullanılacak metotlar anlatılarak derlenen metinlerin yazıya geçirilmesi, çözümlenmesi ve yayınlama aşamalarında başvurulacak teknikler işlenecektir. 

Bu derste, Türk halk tiyatrosu kapsamındaki temel kavram ve yaklaşımlarla Köy Seyirlik Oyunları, Karagöz, Meddahlık, Kukla, Ortaoyunu ve çağdaş yorumlar tartışılacak ve yorumlanacaktır. Türk Halk Tiyatrosu (Geleneksel Türk Tiyatrosu) kapsamındaki “Köy Seyirlik Oyunları”, “Karagöz”, “Ortaoyunu”, “Meddahlık”, “Kukla” ve “Tuluat” gelenekleri ile bu geleneğin devamlılığında dikkat çeken çağdaş gösteriler ve sanatçılar tanıtılacaktır. Geleneksel Türk tiyatrosunun genel özellikleri ve sınıflandırılması, gelişme evreleri, beslendiği kaynaklar, köy seyirlik oyunlarının tanımı, türleri ve kaynakları, köy seyirlik oyunlarında işlenen konular ve özellikleri, Türk gölge oyunu Karagöz’ün kökeni ve Karagöz oyunlarının oluşum dönemleri, Karagöz’ün bölümleri, oyunların konuları ve özellikleri, Karagöz’deki taklitler, tipler ver özellikleri, Karagöz’de önemli oyunlar ve meşhur hayâlîler, Ortaoyununun bölümleri, Ortaoyunundaki tipler, Ortaoyununun konuları ve bu konuların tasnifi, Ortaoyunu ve Karagöz ilişkisi, “Meddah” adı ve kaynağı, meddahlığın tarihi gelişimi ve diğer ülkelerdeki temsilcileri, Meddah hikâyelerinin kaynakları, gelişimi, yapısal özellikleri ve motifleri, Meddahların özellikleri ve anlatım teknikleri, kahvehaneler ve dinleyiciler, Meddah hikâyelerinde canlandırma, dil özellikleri, anlatım özellikleri, dünyada ve Türklerde kukla, Türk kukla geleneği, kukla çeşitleri, tuluat geleneği işlenecektir.

Türk dilinin tarihi gelişimi ve değerleri. Eski Bulgar Türkçesinin önemli özellikleri ve eserleri. Köktürkçe döneminin dil özellikleri ve metin incelemeleri, Orhun Yazıtları. Uygurca döneminin dil özellikleri. Budist, Maniheist ve Hristiyan Uygur metinleri. Karahanlı Türkçesi. Divânü Lügâti’t-Türk, Kutadgu Bilig gibi temel eserlerin değerlendirilmesi. 

Türkiye Türkçesinin dil bilgisi sorunlarına genel bir bakış. Türkiye Türkçesinin ses bilgisi (fonetik) sorunlarına genel bir bakış. Türkiye Türkçesinin ses bilgisi özellikleri. Türkiye Türkçesinde ünlüler ve ünsüzler. Türkiye Türkçesinde ses uyumları, ünlü ve ünsüz uyumları. Türkçe kelimelerin seslik özellikleri. Türkçede ses olayları, ses benzeşmeleri. Ses türemeleri ve ses düşmeleri. Türkçede ses değişmeleri. Türkiye Türkçesinin biçim bilgisi (morfolojik) sorunlarına genel bir bakış. Biçim birimler, bağımlı ve bağımsız biçim birimler. Yapıları bakımından sözcükler. Kelime kök ve gövdelerinin özellikleri. Türkçede yeni kavramları karşılama yolları. Türkçenin ekleri. Çekim ekleri ve çekim eklerinin işlevleri. Türkçede çekim ekleri ile ilgili dil bilgisi sorunları. Yapım ekleri ve yapım eklerinin işlevleri. Türkçede yapım ekleri ile ilgili dil bilgisi sorunları. 

Mitolojinin tanımı, mitolojinin konularına göre çeşitleri, halk inanışı unsurlarında mitoloji, halk edebiyatı ürünlerinde mitoloji, Türk mitolojisinden örnekler verilecek ve bu başlıklardaki literatür tespit edilip değerlendirilecektir. Mit, mitos ve mitoloji kavramları, mitlerin özellikleri ve işlevleri, mitlerin çeşitleri, Türk mitolojisinde evren ve dünya tasarımları, Türk mitolojisinde hayvanlar, Türk mitolojisinde ocak ve ateş kültü, Türk mitolojisinde renkler ve sayılar, Türk mitolojisinde ayin, tören ve kurban, Türk mitolojisinde kült, Türk mitolojisinde temel motifler, Türk halk inanışları ve mitoloji, Türk mitolojisi hakkında yapılan çalışmalar.       

Türk Dünyası’nda Dede Korkut Hikâyeleri’nin yeri ve bu konuda yapılan çalışmalar. Dede Korkut Hikâyeleri’nin içerik özellikleri bakımından tahlil edilip değerlendirilmesi. Türk Dünyasında Dede Korkut Hikâyeleri’nin yeri, Kazakistan’da Dede Korkut Hikâyeleri, Azerbaycan’da Dede Korkut Hikâyeleri, Türkmenistan’da Dede Korkut Hikâyeleri, Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türk kültürü açısından önemi, Dede Korkut Hikâyeleri’nde İslamiyet öncesi Türk kültür unsurları, Dede Korkut Hikâyeleri’nde arkaik ögeler, Dede Korkut Hikâyeleri’nde kadın, Dede Korkut Hikâyeleri’nde aile, Dede Korkut Hikâyeleri’nde olağanüstü varlıklar ve olağanüstülükler, Dede Korkut Hikâyeleri’nde törenler, Dede Korkut Hikâyeleri’nde renkler.

Klasik Türk edebiyatında şerh, şerhin tanımı, kapsamı, tarihî gelişimi ve klasik ve modern şerh yöntemleri belirtilecek. Klasik şerh kitapları ve belli başlı şârihler (şerhçiler) hakkında genel bilgi verilecek. Osmanlı dönemi meşhur şârihler ve eski kültürde en fazla şerh edilen metinler üzerinde durulacak. Şerh metodolojisini tespite yönelik çalışmaların değerlendirilmesi yapılacak. Mesnevi, Hafız Divanı, Tuhfe-i Şahidî gibi önemli eserlerin Türkçe şerhleri üzerinde karşılaştırmalı çalışmalar yapılacak. Dönemler itibarıyla şairlerin en fazla şerh ettiği eserler ve bunların tercih edilme sebepleri hem toplumsal hem de edebî tecih unsurları açısından irdelenecektir.

Estetik kavramı ve edebî kuramlar içinde estetiğinin yeri konusunda yazılan kaynaklar incelenir. Klasik Türk edebiyatı poetikası üzerine yapılan çalışmalar okunur. Divan şairi ve şiirinin, estetik ve sanat anlayışı üzerine yaptığı değerlendirmeler tespit edilir. Divan dibacelerinde, tezkire mukaddimelerinde, belagat kitaplarında ve divan şiirlerinde; şair ve yazarların şiir ve şair hakkındaki, güzellik ve aşk hakkındaki görüşlerinin taranarak incelenir. Bu anlamda şairlerin poetik görüşlerini aksettirdikleri makta beyitler estetik unsurlar üzerinden tahlil edilecektir. Böylece bilhassa farklı dönemlerde yaşayan şairlerin kaleminden divan şiirindeki estetik anlayışının geçirmiş olduğu değişim ve dönüşümün izleri somutlaştırılacaktır.

Bu ders çerçevesinde önemli modern edebiyat teorilerinin, temel eserlerden yola çıkılarak eski edebiyatla ilişki kurularak incelemesi yapılacaktır. Bu amaçla, modern teorilerle geleneğin ilişkisini araştıran kitap ve yazılar gözden geçirilecektir. Modernite ve modern sonrasında geleneğin farklı görüntülerinin tespite çalışılması da bu dersin amaçları arasındadır.

Klasik Türk edebiyatında 17. yüzyıl başlarından itibaren görülmeye başlanan üslûptaki değişme ve çeşitlenmeler ele alınacak; Sebk-i Hindî’nin kuramsal çerçevesi, tarihsel gelişimi ve özellikleri ortaya konacak; Sebk-i Hindî’nin Türk edebiyatındaki önemli temsilcilerinin eserleri üslûp bakımından incelenecektir. Sebk-i Hindî’nin şairler üzerinde etkisin göstermeye başladığı 17. yüzyılda Nâbî’nin öncülüğünü yaptığı hikemî tarzla mukayesesi yapılarak ortak ve farklı yönleri üzerinden çeşitli değerlendirmelerde bulunulacaktır. Şairlerin bu akımı tercih etmelerine sebep olan âmiller irdelenerek bunların şairlerin ruh dünyasındaki etkilerinin manzumelere yansıması ortaya konulacaktır.

Alegori teriminin anlamı ve tarihî gelişimi üzerinde durulacaktır. Alegorinin Türk edebiyatındaki varlığı üzerinde durularak edebî eserlere bu anlatım tarzının nasıl yansıdığı hususu belirtilecektir. Özellikle de şiirdeki yansımalarının tespit edilmesi sağlanacaktır. Kutadgu Bilig, Mantıku’t-Tayr, Harname, Çengname, Şem ü Pervane, Beng ü Bade, Şah u Geda ve Hüsn ü Aşk gibi eserlerde yer alan alegorik unsurlar üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır. Bütün bunlara ilaveten tarihî seyir de dikkate alınarak yüzyıllara göre yetişmiş önemli şairlerin alegorik terimleri nazım şekilleri ve beyitler üzerinden kullanımları ve bunlara kazandırdıkları çeşitli anlam katmanları üzerinde durulacaktır.

Eski Türk edebiyatında aşk, aşkın tanımı ve kullanımı; aşkın çeşitli özellikleri ile temsil ettikleri fikrî yapı ve zemin açıklanacak. Beşerî aşk ve İlahî aşkın sahip olduğu temel özellikler, çağrışım dünyası ve hitap ettikleri hedef kitle üzerinde durulacak. Özellikle tasavvufi terminolojide aşk kavramıyla ilgili kavramlar ve mazmunların açıklamaları yapılacak bu unsurlar çeşitli metinler üzerinden tespit edilerek beşerî aşkla olan münasebetleri ortaya konulacaktır. Beşerî aşkta âşık-maşuk ilişkisi üzerinden bu iki şahsın temsil ettikleri dünya görüşü ve bedii zevke hitap eden yönleri ele alınacak. Bilhassa 14. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar kaleme alınan hem beşerî hem de İlahî aşkı belirgin şekilde ele alan şairlerin manzum metinlerinden hareketle mukayeseli değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Yeni Türk edebiyatında etkili olmuş düşünce ve sanat akımları ve bunların temel kavramları, bu kavramların edebiyattaki kullanımları üzerinde durulur. Edebiyat teorisi alanında sıklıkla karşılaşılan kavram ve terimler irdelenir.

Terim olarak mukayeseli edebiyatın sınırları, edebiyat araştırmalarında kullanım sahası gibi konular üzerinde durularak bir metot ve disiplin olarak incelenir. Edebiyatımızı besleyen yabancı kültür kaynakları karşılaştırmalı olarak ele alınır. 

Romanda ‘tip’ kavramı ve kişiler dünyası içindeki yeri, roman kurgusunda tiplerin fonksiyonu ile ilgili teorik ve kişi çözümlemesine dayalı bilgiler verilir. Türk romanında dikkati çeken belli başlı tiplerin ve bu tiplerin medeniyet değişiminden başlayarak postmodern romana uzanan değişim çizgileri üzerinde örnek tip tahlilleri yapılır. 

Psikanalitiğin edebi eserlere uygulanma yolları, edebiyat-psikoloji ilişkisi ve her iki bilim dalının kesişme noktaları edebi metinlerdeki örnek uygulamalardan hareketle ele alınır. Psikanalitik kuramdan yararlanarak metin çözümlemeleri yapılır, edebî metinlerdeki psikolojik unsurlar irdelenir ve bunlarla ilgili uygulamalı çalışmalar yapılır. 

Postmodernizmin kavramsal çerçevesi çizildikten sonra, postmodernizmin Türk ve Dünya edebiyatlarındaki kullanımı, kuramın ortaya çıkmasında etkili olan faktörler ve tarihi gelişim çizgisi üzerinde durulur.

20. yüzyıla kadar gelen süreçte tahkiye geleneğimizin geçirdiği dönüşüm ve değişim dönemler halinde ortaya konularak, 20. yüzyıl Türk romanını besleyen unsurlar üzerinde durulur. Cumhuriyet devri romanına genel bir bakış (1923-40), Memleket Roman ve Hikâyesi, H. Edip Adıvar’ın romanları, Reşat Nuri’nin romanları, Y. Kadri Karaosmanoğlu’nun romanları, popüler romanlar, Cumhuriyet devrinde kadın yazarlar, tarihi romanlar, 1950 sonrası Türk romanı, Sabahattin Ali’nin romanları, Kemal Bilbaşar ve Samim Kocagöz’ün romanları, sanatı ön plana çıkaran yazarlar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Mahur Beste, Peyami Safa’nın romanları, Tarık Buğra’nın romanları.

Türk şiirinin gelişim çizgisi üzerinde 1940 sonrası Türk şiirini hazırlayan ve besleyen kaynaklar tespit edilerek, bu dönem şiirinin gelenekle olan ilişkisi ve gelenekten ayrılan orijinal yönleri üzerinde karşılaştırmalı olarak durulur. Dönemin şiir karakteristiğini verebilecek örnek metinler tahlil edilir.

Türk şiirinin ilk örneklerinden başlayarak şiirde meydana gelen değişim ve dönüşümler, devirler arasında mukayese yapılarak, farklılaşmanın metinlerdeki yansımaları üzerinde durulur. Örnek şiir metinlerinden hareketle, Tanzimat’tan günümüze kadar Türk şiirinin özellikleri üzerinde durularak, tahlil ve karşılaştırması yapılır.

Tiyatro geleneğimizin ilk örnekleri olan geleneksel seyirlik oyunlarla modern tiyatro, mukayese edilerek geleneksel oyunların tiyatroya katkısı tartışılır. Türk tiyatrosunun gelişim evreleri dönemler ve eserler arasında mukayese yapılarak ortaya konur. Türk tiyatro edebiyatı tarihinde tiyatronun gelişim çizgisi tespit edildikten sonra belli başlı metinler dram tekniğine göre incelenir. Ayrıca Türk tiyatrosu Doğu ve Batı tiyatrolarıyla karşılaştırılır. 

Yeni Türk edebiyatı olarak adlandırılan dönemin sınırları, hazırlayıcıları, alt dalları ve etkileşim halinde olduğu yan dallar ile olan ilişkisi üzerinde durulur. Yeni Türk edebiyatında hâkim temayüller ve edebi devirlerin doğuşunda etkili olan tarihî, sosyal, kültürel zemine dikkat çekilir. Yeni Türk edebiyatı araştırmalarında başvurulan bilgi kaynakları (edebiyat tarihleri, monografiler, sözlükler, teorik kaynaklar, günlükler vb.) sınıflandırılarak bu kaynakların kullanım alanları üzerinde durulur. 

Uygurlar hakkında bilgi, Uygur medeniyeti ve tarihi, Uygur alfabesi ve Uygurların kullandığı diğer alfabeler, Uygur alfabesiyle yazılmış metinler, Uygur Türkçesinin ses bilgisi, Uygur Türkçesinin şekil bilgisi, ekler ve eklerin tarihsel gelişimi, Uygur metinlerinin sentaktik özellikleri, Uygur alfabesiyle yazılmış metinlerin okunması. İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Eski Uygurca AltunYaruk Sudur’dan Aç Bars Hikâyesi, Maytrısimit, Kuanşi İm Pusar gibi Eski Uygur Türkçesi eserlerinin okunup anlamlandırılması, kelime tahlillerinin yapılması.  

Türkçenin ses ve şekil bilgisi bakımından değişim ve gelişimini öğrenme. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinin teşekkülü hakkında bilgi. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde ünlü ve ünsüzler. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde yapım ekleri. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde isim ve isim çekim ekleri. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde sıfat, zamir, zarf. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde bağlaç, edat. Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde fiil ve fiil çekim ekleri. 

Tarihî Türk lehçelerinden bir veya birkaçını (Köktürk, Uygur, Karahanlı, Harezm, Çağatay, Kıpçak, Eski Anadolu Türkçesi) fonetik, morfolojik, sentaktik ve leksik özellikleriyle kavratmak, o lehçeyi/lehçeleri diğer tarihî ve yaşayan Türk lehçeleriyle karşılaştırıp sentez ve analiz yapabilme becerisi kazandırmak. Tarihî Türk lehçelerinin genel özellikleri, tarihî Türk lehçelerine ilişkin metin çözümlemeleri. 

Kıpçaklar hakkında bilgi, Tarihî Kıpçak Türkçesinin Türk dili tarihindeki yeri ve önemi,Kıpçak Türkçesi eserleri, Kıpçak Türkçesi eserlerinin imla özellikleri, Kıpçak Türkçesinin ses ve biçim özellikleri, Kıpçak Türkçesi söz varlığı, Seçilen Kıpçak Türkçesi eserlerinin transkripsiyonu, Türkiye Türkçesine aktarımı ve kelime tahlillerinin yapılması. 

Klasik Türk Edebiyatında mesnevi türünde kaleme alınan eserlerin yüzyıllara göre önemli örnekleri. Bu örneklerden belli başlılarının şekil ve muhteva olarak incelenmesi. 

Bu ders, adı ve kodu “TDEDR639 Klasik Türk Edebiyatında Türler-I” olan dersin devamı olup tür kavramının tanımı, kapsamı ve çerçevesi özetlenecek. Klasik Türk edebiyatında ortaya çıkan türlere genel bir bakışın ardından eleştiri, şikayet veya alay ve şaka içeren türler (hasb-i hâl, hezel, hiciv/hicviye ve latîfe), mevsimleri anlatan türler (bahâriye, sayfiye ve şitâiye), otobiyografi veya biyografiye dayalı türler (sergüzeştnâme, tezkire ve vefeyâtnâme), ölümü anlatan türler (maktel-i Hüseyin ve mersiye), övgü veya tebrik içeren türler (fahriye medhiye, rahşiye ve sıhhatnâme), savaşları, fetihleri ve zaferleri anlatan türler (fethiye/fetihnâme/zafernâme, gazavatnâme ve Selimnâme), sosyal hayatı konu alan türler (kahvenâme, sâkînâme ve sûrnâme) ve tahmin ve yorum içeren türler (fâlnâme ve kıyafetnâme) üzerinde durulacak.

Eski Türk edebiyatında sıklıkla kullanılan âşıkâne şiir, rindâne şiir, şûhâne şiir, hikemî şiir, tasavvufî şiir gibi kavramlar kuramsal çerçeve, tarif ve tasnif, tarihsel gelişim ve temsilcileri açısından ele alınarak, örnek metinler üzerinden tahlil edilmesi.

Eski Türk edebiyatındaki nazım şekillerinin ayrıntılı özellikleri ve metinler üzerinden incelenmesi. Muhtevaya yönelik kuramsal çerçeve, tarif ve tasnif, tarihsel gelişim ve örnek metin incelemeleri.

Klasik Türk edebiyatının ana kaynakları arasında yer alan mecmuaların terim, biçim, muhteva özellikleri. Mecmuaların edebi metinler açısından önemi. Mecmua değerlendirmeleri. Mecmuaların edebiyat tarihi ve edebi metinleri açısından önemi. Örnek metinler üzerinde okuma ve değerlendirme çalışmaları.

Başlangıçtan 15. yüzyıla kadar Türk nesrinin tarihi gelişimi ve belli başlı temsilcileri. Nesir türleri, imla hususiyetleri, seci bahisleri işlenip sade ve süslü nesirden örnek metinlerin incelenmesi. Metinlerin bugünkü Türkçeye aktarılması.

Türkiye Türkçesinin fonetiği üzerine yapılan çalışmalar tanıtılır. Türkiye Türkçesinin fonetik hususiyetlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için bu özellikleri yansıtan örnek metinler üzerinde durulur.

Altay dil kuramı ve zetasizm, rotasizm, lambdasizm, sigmatizm. Tarihi Türk yazı dilleri ve günümüz Türk dillerinin oluşum aşamaları (İlk Türkçe; Ana Bulgarca ve Ana Türkçe; Eski Türkçe ve Eski Bulgarca; Orta Türkçe ve Orta Bulgarca; Yeni Türkçe ve Çuvaşça). Belli başlı Türk dili sınıflandırmaları; Türk dilli halkların coğrafi dağılımı. Tarihî Türk alfabelerinde ünsüz fonemlerin gösterimi. Tarihi Türk yazı dillerinde ünsüz değişmeleri (yer değiştirme, benzeşme vb.). Günümüz Türk dillerinde ünsüzlerin artzamanlı ve eşzamanlı gelişimi. Örnek metinler üzerinde uygulama çalışmaları.

Kuzeybatı, Güneydoğu, Kuzey ve Güneybatı Türk lehçeleri arasından seçilen metinler üzerinden lehçeler arası aktarma çalışmaları ve karşılaştırmaları dil incelemeleri yapılacaktır.  

Türk dilinin temel kaynakları, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kutadgu Bilig ve Atabetü’l-Hakayık, Tarihî Türk lehçeleri, Türk dilinin geçirdiği aşamalar, Türklerin kullandıkları alfabeler, eski alfabelerle yazılmış metinler, dönemler arasındaki dil farklılıkları. 

Bu derste Yapısal Dilbilim genel hatlarıyla değerlendirildikten sonra 21. yüzyıl ve günümüz dilbilimi işlenecektir. Dilbilimin dalları olan Sesbilim, Sözlükbilim, Anlambilim, Toplumdilbilim, Ruhdilbilim ve Göstergebilim kavram ve kuramları incelenecektir.

Söz diziminin temel kavramları, Türkiye Türkçesinin genel söz dizimi özellikleri. Cümlenin kuruluşunda rolü olan unsurlar, bu unsurlar arasındaki ilişkilerin mahiyeti, cümlenin yapısı. Sözün dizimi: Cümlenin kuruluşu. Cümlenin oluşumu ve unsurları: fiil, zaman, şahıs. Cümlenin temel unsurları. Cümlede hal ekli unsurlar: Nesne, bulunma, ayrılma ekli unsurlar. Cümlede kelime ilişkileri: isim fiil, fiil fiil, fiil isim, isim isim ilişkileri. Tamlamalar, isim tamlamaları, fiil tamlamaları. Filimsiler (Sıfat-fiil, zarf-fiil, isim-fiil). Cümlede vurgu dizisi. Fiil isim, isim fiil tamlamaları. Tekrarlar, unvanlar. Sözün diziminde yer ödünçlemesi. Cümle tahlilleri. 

Ağız araştırmaları konusunda temel bilgiler (dilin bir kolu olarak ağız, ağız bögeleri, ağız malzemelerinin derlenmesi, incelenmesi, diğer ağızlar, şiveler ve lehçelerle mukayese), değerlendirildikten sonra, Anadolu Ağızları üzerinde yapılmış çalışmalar ve yayınlar gözden geçirilecektir. Anadolu ağızlarının sınıflandırılması ve daha önce yapılan sınıflandırmalardaki kriterler üzerinde durulacak, örnek bir ağız bölgesine ait metinler üzerinde inceleme çalışmaları yapılacaktır.

Bu derste, Özbek Türkçesinin Türk dili içerisindeki yeri tayin edildikten sonra Özbek Edebiyatının önemli şahsiyetleri ve eserleri üzerinde durulacak; seçilen metinler üzerinde dil ve üslup incelemesi yapılacaktır.

Kazakistan’da yaşayan Türkler arasında yetişmiş olan şair / yazarlar ve bunların meydana getirmiş oldukları sözlü ve yazılı edebiyat eserleri art zamanlı ve eş zamanlı olarak değerlendirilecektir. Bu eserlerden yola çıkılarak Kazak Türkçesinin ses, şekil ve cümle bilgisi esas olmak üzere dil bilgisi özellikleri incelenecek, Kazak Türkçesi metinleri üzerine çalışılacaktır. 

Türkmenistan’da yaşayan Türkler arasında yetişmiş olan şair / yazarlar ve bunların meydana getirmiş oldukları sözlü ve yazılı edebiyat eserleri art zamanlı ve eş zamanlı olarak değerlendirilecektir. Bu eserlerden yola çıkılarak Türkmen Türkçesinin ses, şekil ve cümle bilgisi esas olmak üzere dil bilgisi özellikleri incelenecektir. 

Çuvaş Edebiyatının dönemleri. Çuvaş Edebiyatı örnekleri (nesir). Çuvaş Edebiyatı örnekleri (şiir). Çuvaş Türkçesi üzerine yapılan akademik çalışmalar, Çuvaş Türkçesinin başat edebî eserleri ve bu edebî eserler üzerinde dil uygulamaları, Çuvaş Türkçesi metinlerinin fonetik ve morfolojik bakımdan incelenmesi ve diğer lehçelerle karşılaştırması.

Uygur Türkçesi ve edebiyatı hakkında kısa bir genelleme yapılacak, Uygur Türkçesi metinleri ses, yapı ve cümle bilgisi açısından ele alınacaktır. Aç Pars hikâyesi olarak bilinen Eski Uygurca metin okunup anlamlandırılacak, metin üzerinde ses ve yapı bilgisi incelemeleri yapılacaktır.

Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk Yazıtları olarak bilinen Eski Türkçe metinlerden seçilen bölümler üzerinde; yazı çevirimi, Türkiye Türkçesine aktarma; ses ve şekil bilgisi incelemesi, cümle yapısı incelemeleri yapılacaktır. 

Türk dilinin tarihî devirleri, yazılı belgeye sahip olmadığımız devreler. Hunlar, Avarlar, Peçenekler; Batı Türkçesi, Eski Bulgarca, Tuna ve Volga Bulgarları; Doğu Türkçesi şiveleri ve kollara ayrılması. Orhun Yazıtları’nın bulunuşu ve ilk çalışmalar. Orhun grameri. Orhun metinlerinin tahlili. Uygurlar ve Uygurcanın genel özellikleri. Uygurların kullandığı alfabeler, değişik dinî çevrelerden kalan Uygurca yazmalar ve bu yazmalar üzerinde yapılan çalışmalar. Uygur grameri. Budist Uygurlardan kalma Prens Kalyanamkara ve Papamkara hikâyesinin tahlili. Yenisey Yazıtları. Diğer Eski Türkçe Dönemi Yazıtları.

Türkçenin dil akrabalığı ilişkisinde bulunduğu Moğolca, Mançu-Tunguzca gibi dillerle gramer karşılaştırılması yapılacak ve bu konudaki literatür eleştirmeci bir gözle ele alınacaktır. Altay dillerinin diğer dil grupları arasındaki yeri. Altayistik ve Altay dilleri üzerine yapılan çalışmalar. Altay dilleri teorisi, kurucuları, gelişimi. Altay dillerinin ortak ses ve şekil bilgisi ile sözdizimi özellikleri. Türkçenin devreleri, ses ve şekil özellikleri. Moğol dili, lehçeleri, Moğolcanın devreleri (Eski, orta, yeni).  Mançu-Tunguzcanın tarihi ve lehçeleri, Korece, Japonca. Altay dilinin kuruluşu bu kuruluşa esas olan ses denklikleri *#p ünsüzü ile ilgili olarak yapılan tartışmalar ve çalışmalar. Ana Altayca kelime başında ihya edilen *#p ünsüzünün Altay dillerindeki görünümleri. Altay grubuna giren dillerdeki kelimeler yardımıyla *#p ünsüzü ile başlayan Ana Altayca kelimelerin ihyası. 

Bu derste, Klasik ve Klasik Dönem Sonrası Çağatay Türkçesi dönemlerinin önemli şahsiyetleri ve eserleri üzerinde durulacaktır. Ali Şir Nevayi, Hüseyin Baykara, Babür, Ebu’l-Gazi Bahadır Han gibi şahsiyetlerin hayatı ve eserleri işlenecek; seçilen eserler üzerinde ses, şekil bilgisi ve anlam bilimi incelemeleri yapılacaktır.

Harezm-Altınordu Türkçesi eserlerini anlayarak okuyabilmek, kelime ve cümle çözümlemeleri yapabilmek. Kısasü’l-Enbiyâ metin incelemeleri, Muînü’l-Mürîd metin incelemeleri, Mukaddimetü’l-Edeb metin incelemeleri, Kutb’un Hüsrev ü Şirin’i metin incelemeleri.

Bu dersin amacı, öğrenciye alana dair temel teorik ve pratik yöntem bilgilerini sağlamak; sözlü, yazılı ve maddi kültüre dair verileri değerlendirmede izleyeceği metotları öğretmektir. Derste, halkbiliminin kapsamına giren halk edebiyatının genel özellikleri, temel araştırma alanları, mahiyeti, temel ilkeleri ve kapsadığı konular, araştırma yöntem, kuram ve yaklaşımları, bunların temel kavram ve terimleri kavratılacaktır. Bu doğrultuda Türk halk edebiyatının araştırma konularını oluşturan sözlü, yazılı ve maddi kültüre ait verileri değerlendirmede yararlanılacak temel yaklaşımlar, teorik ve pratik yöntemler üzerinde durulacak, halkbilimi kuram ve yöntemlerinin XVII. yüzyıldan günümüze kadar gelişim süreçleri, anahtar kavramları, kurucuları, temel paradigmaları, eleştirilen yönleri anlatılacaktır. Bu program, halkbiliminin kapsamını, konusunu, yöntem ve temel ilkelerini; temel kavramlarını; tarihsel gelişimini ve kuramlarını, mahiyeti ve temel araştırma alanlarını öğretmeyi hedeflemektedir.

Bu derste, Türk kültürünün gelişim dönemlerinin ve bu dönemlerdeki temel sözlü ve yazılı kaynakların tanınması, kaynakların/metinlerin temel özelliklerinin, üretim amaçlarının, içeriklerinin belirlenmesi, metinler üzerinde yapılan çalışmaların değerlendirilmesi, metin içeriklerinin karşılaştırılabilmesi, kaynakların düşünsel boyutlarının, etkilerinin tanımlanması öğretilecektir. Türk halk edebiyatının “sözlü” ve “yazılı” kaynaklarının tanıtılacağı bu derste, halk edebiyatının sözlü kaynakları “kaynak kişi” ve “anonimlik” meselesi çerçevesinde tartışılacaktır. Halk edebiyatının yazılı kaynaklarına ait örnek metinler ise “Çin Kaynakları” (Tarihleri), “Orhun ve Yenisey Yazıtları”, “Eski Uygur Metinleri”, “Kutadgu Bilig”, “Divanu Lügati’t-Türk”, “Codex Cumanicus”, “Atabetü’l Hakayık”, “Dede Kokut Kitabı”, “Cönkler ve Mecmualar”, başlıca tarih kitapları, masal, fıkra, atasözü kitapları, şairnameler, Menakıbnameler, destan kitapları (Hz. Ali Cenknameleri, Battalname, Danişmendname, Hamzaname, Saltukname, Cengizname, Hızırnameler vb.) başta Evliya Çelebi Seyahatnamesi, “Seyahatnameler”, “Mesneviler”, “Surnameler”, “Fetvalar” üzerinden incelenecektir.

Bu derste, öğrencilerin Türk Topluluklarına ait sözlü ve yazılı edebî geleneklerin bütüncül olarak ele alınarak aralarındaki benzerlik ve farklılıkları saptamalarına yönelik temel bilgiler öğretilecektir. Türk dünyası coğrafyasının farklı bölgelerinde yaşayan Türk topluluklarının sözlü ve yazılı edebî gelenekleri, bu geleneklerin ortaklıkları, benzerlikleri ve farklılıklarının kavratılacağı derste bu doğrultuda; Balkan (Bulgaristan, Makedonya, Kosova, Romanya ve Gagavuz Türkleri) Türklerinin, Batı Trakya Türklerinin, Irak ve Suriye Türkmenlerinin, Kafkas (Karaçay-Malkar, Kumuk vb.) Türklerinin, Kazak Türklerinin, Kıbrıs Türklerinin, Kırgız Türklerinin, Özbek Türklerinin, Tatar Türklerinin, Türkmenistan Türklerinin, Sibirya (Altay, Hakas, Şor, Tuva, Yakut Türkleri) Türklerinin, Uygur (Doğu Türkistan) Türklerinin halk edebiyatları, Anadolu sahası Türk halk edebiyatları ile karşılaştırmalı bir şekilde tanıtılacaktır.

Orta Türkçe döneminin lehçeleri (Harezm Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi) ve temel dil özellikleri. Dede Korkut Hikâyeleri. Ali Şîr Nevâyi’nin eserleri. Yunus Emre’nin şiirleri gibi önemli ürünlerin incelenmesi ve değerlendirilmesi. 

Türkçede sözcük türleri. Sözcük türlerinin sınıflandırılması ile ilgili yaklaşımlar. Sözcük türlerinin sınıflandırılması ile ilgili sorunlar. Sözcük türleri. Sözcük türlerinin özellikleri ve işlevleri. Sözcük grupları. Sözcük gruplarının özellikleri ve işlevleri. Türkçe cümlelerin özellikleri. Türkçe cümle yapısı. Cümlenin ögeleri. Yüklem, özne nesne ve tümleçler. Cümle sınıflandırılması ile ilgili yaklaşımlar. Cümle sınıflandırılması ile ilgili sorunlar. Yapılarına göre cümleler. Anlamlarına göre cümleler. Yüklemin sözcük türüne göre cümleler. Ögelerinin dizilişine göre cümleler. 

Türk Mitolojisi ile diğer milletlere ait mitoloji ortak ve farklılıkları açısından mukayese edilecek bu konuda yerli ve yabancı kaynaklar incelenip değerlendirilecektir. Dünya mitolojisi, Eski Yunan mitolojisi, İran mitolojisi, Arap mitolojisi, Dünya mitolojisi ile Türk mitolojisinin karşılaştırılması, masal ve mitoloji, destan ve mitoloji, Dede Korkut Hikâyeleri ve mitoloji, türkü ve mitoloji, Modern Türk Edebiyatında mitoloji, yaşayan mitler, Türk ve Dünya Mitolojisi hakkında yapılan çalışmalar.       

Genel olarak sözlük ve sözlükçülüğün tarihi üzerinde durulacak, sözlük hazırlanırken dikkat edilmesi gereken konular hakkında bilgi verilecek, sözlük türleri açıklanacak ve Türkçe ile ilgili tarihi ve çağdaş sözlükler tanıtılacaktır.